Hệ thống điện trên xe gắn máy là phần phức tạp nhất. Tuy nhiên, bạn có thể tự kiểm tra các thiết bị điện trên xe máy khi có sự cố về hệ thống này.
Hệ thống điện trên xe máy có lẽ là phần phức tạp nhất. Các thiết bị điện có thể bị hỏng hóc bất cứ khi nào. Đơn giản như sự thay đổi về nhiệt độ môi trường cũng ảnh hưởng tới các thiết bị này.
Một buổi sáng tinh sương, bạn dắt xe ra, mở công tắc chìa khóa, nhấn nút khởi động, nhưng chiếc xe của bạn vẫn như đang trong “giấc ngủ”. Nguyên do có thể do chiếc bình ắc-quy, hoặc chiếc cầu chì tổng. Hay một đường dây điện đã được một “anh bạn nhỏ” gặm nhấm.
Webike hướng dẫn bạn cách kiểm tra sơ bộ một số thiết bị điện. Bạn có thể tự kiểm tra chiếc xe của bạn dù không phải là một “thợ máy” chuyên nghiệp.
Bình Ắc-quy – Nguồn điện chính trên xe – Tiếng Anh: Battery
Bạn có thể bắt đầu từ chiếc bình ắc-quy, là nguồn điện chính trên một chiếc xe máy. Các loại xe đời cũ, có thể “nổ” máy mà không cần nguồn từ ắc-quy. Nhưng hầu hết các dòng xe đời mới hiện nay, việc khởi động động cơ cần đến thiết bị quan trọng này. Và bình ắc-quy còn là nguồn điện của các thiết bị khác trên xe.
Minh họa về hệ thống nguồn điện trên xe
Bình ắc-quy cho xe máy cần trữ đủ một lượng điện nhất định. Với các loại xe máy hiện nay, hệ thống điện sử dụng là loại 12 volt. Và chiếc ắc-quy của bạn cần có 12 volt hoặc cao hơn khi được kiểm tra trong lúc đang không cấp điện cho hệ thống.
Nếu sau khi sạc đầy ắc-quy, đo kiểm tra mà dòng điện không đủ 12 volt, có thể chiếc ắc-quy của bạn đã không còn ở tình trạng tốt nhất. Bạn có thể sẽ phải thay một chiếc ắc quy mới.
Loại ắc-quy
Có nhiều loại bình ắc-quy với cấu tạo khác nhau. Ắc-quy chì, ắc-quy chì miễn bảo dưỡng, ắc-quy AGM VRLA / Gel, ắc-quy Gel, ắc-quy Pin Lithium.
Ắc-quy thông thường cho xe máy sẽ có 3 loại. Loại sử dụng a-xít / ắc-quy chì (bình ắc-quy ướt – Lead acid Battery). Dạng Pin, thường là loại Lithium (hay còn gọi bình ắc-quy khô). Và Dạng Pin với kích thước “nhỏ gọn” – Battery Less.
Ắc-quy chì từ thương hiệu Yuasa
Các loại xe máy xuất xưởng từ hãng thường sử dụng loại bình ướt. Loại này cung cấp dòng điện ổn định cho xe, giá thành rẻ, thời gian sử dụng lâu dài, dễ sửa chữa, bảo trì. Nhược điểm: kích thước lớn, cồng kềnh; phải thường xuyên kiểm tra lượng dung dịch, việc châm thêm dung dịch cần cẩn thận; chiếc bình ắc-quy a-xít khi hỏng, không được xử lý đúng cách khi thải bỏ, sẽ ảnh hưởng nhiều đến môi trường.
Ắc-quy khô Lithium ion từ Shido
Ắc-quy dạng Pin hiện được sử dụng thay thế khá nhiều cho xe máy. Ưu điểm là nhỏ gọn, không chứa chất lỏng gây hại môi trường, dễ dàng kiểm tra, không cần bảo trì. Nhược điểm: giá thành đắt, không thể sửa chữa, dòng điện cấp có thể “yếu” hơn loại bình a-xít.
Pin nhỏ gọn – Battery Less từ thương hiệu Nhật Bản Daytona
Với Battery Less, thường chỉ sử dụng cho các dòng xe dung tích nhỏ hơn 400 cc. Và tính năng thường chỉ để sử dụng cho hệ thống đánh lửa.
Hoạt động ảnh hưởng điện áp của ắc-quy trên xe
Chiếc ắc-quy xe máy thông thường được sạc đầy nên có điện áp 12 volt hoặc hơn, nhưng không nên quá 12,9 volt. Tuy nhiên, dòng điện sẽ giảm đáng kể khi ắc-quy cấp nguồn điện cho xe. Nếu giảm xuống dưới 10,8 volt, có thể ắc-quy không thể tiếp tục hoạt động. Tình trạng này thường gọi “yếu bình”.
12,85 volt là điện áp tốt dành cho chiếc bình ắc quy trên xe Harley Davidson
Hoạt động của động cơ ảnh hưởng nhiều đến điện áp của ắc-quy. Các thiết bị điện sẽ ảnh hưởng đến điện áp ắc-quy: hệ thống đèn chiếu sáng, đèn tín hiệu, đèn trên màn hình đồng hồ, kèn, mô-tơ khởi động, màn hình điện tử hiển thị thông tin vận hành trên các dòng xe cao cấp.
Tình trạng động cơ khi bình ắc-quy bị “yếu”
Khi ắc-quy không đủ điện áp, “hết bình”, hỏng hóc, chiếc xe của bạn có thể sẽ gặp những tình trạng như sau:
Không thể khởi động động cơ. Mặc dù mô-tơ đề có thể vẫn hoạt động. Hoặc bạn sẽ không thấy phản ứng nào từ chiếc xe khi nhấn nút “đề”. Hoặc bạn nghe tiếng “xoáy rét rét” của mô-tơ đề, nhưng máy vẫn không “nổ”. Khi xảy ra tình trạng này, nếu bạn vẫn tiếp tục nhấn nút khởi động, bình ắc-quy có thể “cạn sạch”, thậm chí là hỏng bình.
Biến dạng đáng chú ý của một chiếc ắc-quy bị hỏng
Động cơ hoạt động không ổn định. Có thể bạn sẽ cảm nhận chiếc xe “yếu” hơn bình thường. Tình trạng này do sự ảnh hưởng đến hệ thống đánh lửa trên xe.
Các thiết bị điện khác hoạt động chập chờn. Đèn bị “mờ”. Kèn không rõ tiếng. Một số tính năng cao cấp trên các dòng xe phân khối lớn hoạt động không chính xác.
Dấu hiệu của chiếc bình ắc-quy đã gặp “vấn đề”
Nếu bạn có một chiếc đồng hồ đo kiểm tra điện áp, bạn sẽ nhận biết chính xác tình trạng chiếc ắc-quy. Hoặc bạn sẽ phát hiện chiếc ắc-quy gặp vấn đề với các tình trạng bên trên.
Dùng volt kế tiêu chuẩn để đo chính xác điện áp của ắc-quy
Bằng mắt thường, bạn có thể nhận ra ngay chiếc ắc-quy đã hỏng hóc: bình ắc-quy bị “phù”, móp méo biến dạng.
Với loại bình a-xít, bạn sẽ “thấy” chiếc bình bị “yếu” khi mức dung dịch trong bình thấp hơn vạch kiểm tra trên bình. Hoặc chất lỏng trong bình bị “xì” ra ngoài.
Khi ắc-quy đang hoạt động mà bị giảm điện áp quá nhanh, bạn có thể kiểm tra qua 2 dây cáp nguồn có quá nóng.
Bình ắc-quy bị phù to là đã hỏng
Một chi tiết chú ý về kinh nghiệm sử dụng: chiếc ắc-quy tương tự như các thiết bị điện tử khác. Có thể hư hỏng bất kỳ khi nào. Sự ảnh hưởng từ nhiều nguyên nhân khó có thể đoán trước. Bạn cần chú ý đến thời gian bảo hành của hãng để có thể đổi một chiếc ắc-quy mới mua bất ngờ bị hỏng. Hoặc trang bị một chiếc bình ắc-quy dự phòng trong trường hợp cần thiết.
Quá tải và thiếu tải
Hệ thống điện trên xe sẽ có bộ sạc để giữ điện áp của ắc-quy trong lúc động cơ hoạt động ở mức 14,2 đến 14,8 volt.
Nếu điện áp vượt qua mức này, hệ thống đang bị quá tải. Có thể làm hỏng bình ắc-quy cùng các thiết bị điện khác trên xe.
Nếu dưới mức đó, là thiếu tải. Lúc này, có thể bộ sạc của bạn đã gặp vấn đề hoặc chiếc bình ắc-quy đã hỏng.
Các vị trí đặt ắc-quy thông thường trên xe
Nhà sản xuất xe máy thiết kế vị trí đặt bình ắc-quy trên xe tùy thuộc vào kiểu dáng của xe. Bạn có thể thay đổi vị trí ắc-quy. Tuy nhiên, nhà sản xuất đã cố gắng tối ưu nhất vị trí với các nguyên nhân: tiết kiệm và tinh gọn hệ thống dây điện, an toàn, ít bị ảnh hưởng nhiệt, dễ nhìn thấy và thuận tiện kiểm tra, bảo trì, sửa chữa, thay thế.
Với các kiểu “xe số” thông thường như Honda Cub, Dream, bình ắc-quy thường đặt vị trí “cốp hông” bên phải. Một số dòng xe đời mới như Honda Future, Wave Alpha,… Yamaha,… đặt bên trong cốp đựng đồ.
Với các loại xe tay ga thông dụng, bình có thể được đặt bị trí sàn để chân như Suzuki Hayate. Hoặc vị trí phí phía “ốp mặt nạ” trước xe như Honda Lead, AirBlade, SH Mode,… Hoặc vị trí dưới yên gần đuôi xe như Vespa, xe hãng SYM.
Vị trí bình ắc-quy trên xe Harley Davidson
Với các kiểu xe thể thao, phân khối lớn, vị trí đặt cũng tùy thuộc vào hãng xe. Bạn có thể tự tìm vị trí bằng cách xem các sơ đồ phụ tùng xe của hãng.
Kiểm tra điện áp ắc-quy
Với các dòng xe đời cũ, bạn sẽ cần thiết bị kiểm tra điện áp chuyên dụng. Và phải trực tiếp đo kiểm trên ắc-quy.
Các dòng xe đời mới, xe tay ga, xe sử dụng hệ thống phun xăng điện tử, thường được thiết kế đèn báo cho nhiều thiết bị trên xe. Trong đó có đèn báo ắc-quy.
Ký hiệu đèn báo ắc-quy
Với các dòng xe phân khối lớn cao cấp, hệ thống thông tin trên xe báo hiệu chính xác mức điện áp của ắc-quy. Và bạn dễ dàng đọc được các thông tin trên màn hình hiển thị.
Ngoài ra, hiện các nhà sản xuất còn thiết kế các thiết bị kiểm tra tiện lợi, kết nối với chiếc điện thoại thông minh của bạn. Như thiết bị Kiểm tra bình ắc-quy kết nối bluetooth 4.0 từ Kijima. Đơn giản bạn chỉ cần mở điện thoại và biết được chiếc bình ắc-quy của mình đang trong tình trạng tốt.
Kijima Battery Checker Bluetooth 4.0
Sử dụng, bảo dưỡng, bảo trì, sửa chữa ắc-quy
Để ắc-quy vận hành ổn định và lâu dài. Bạn cần kiểm tra, bảo dưỡng đúng cách.
Bạn cần chú ý đến thời gian sử dụng liên tục của ắc-quy và thời gian để sạc đầy ắc-quy. Các chỉ số này sẽ được ghi chú rõ trên vỏ hoặc trong hướng dẫn sử dụng.
Vệ sinh bình ắc-quy chắc chắn là việc cần thiết. Lau sạch bên ngoài bình. Kiểm tra 2 cực điện có bị dơ, đóng “ten” do oxi-hóa. Nếu có, bạn cần vệ sinh lại chúng. Đồng thời vệ sinh cả 2 đầu dây cáp nguồn. Sau khi vệ sinh, có thể sử dụng mỡ chống ăn mòn, hoặc một số loại dung dịch bảo quản bề mặt chống bụi bẩn, chống nước như WD40, Liquid Molly,… trên 2 điện cực.
Với bình loại a-xit, bạn cần kiểm tra định kỳ sau khoảng 1.000 – 1.500 km vận hành xe. Châm thêm nước dung dịch (nước cất). Chú ý mức Min – Max được đánh dấu trên bình ắc-quy.
Hạn chế việc sử dụng thêm các thiết bị điện công suất lớn như đèn trợ sáng, đèn xe-non, đèn chớp,… Nếu sử dụng, bạn nên sử dụng những loại chính hãng và phù hợp với dòng xe của mình được khuyến nghị.
Sử dụng thiết bị điện hỗ trợ chính hãng, đúng tiêu chuẩn để không ảnh hưởng đến nguồn điện trên xe
Xe khi không sử dụng, bạn cần đặt nơi khô ráo, thoáng, tránh ẩm thấp ảnh hưởng đến ắc-quy. Trước khi “cất” xe trong thời gian dài, cần nạp đầy ắc-quy, và sạc định kỳ.
Bạn nên vận hành động cơ định kỳ sau khoảng 5 – 7 ngày. Việc này không chỉ bảo dưỡng bình ắc-quy mà còn bảo dưỡng các bộ phận khác trên xe.
Sạc bình ắc-quy – Thiết bị sạc – Tiếng Anh: Battery Charger
Hệ thống điện trên xe đã có bộ sạc giúp ổn định điện áp của ắc-quy khi vận hành. Bạn cần nạp bổ sung ắc-quy định kỳ để bảo dưỡng. Hoặc khi kiểm tra mà điện áp không đủ 12 volt.
Bộ sạc chính hãng Daytona Nhật Bản
Việc nạp lại ắc-quy cần có thiết bị sạc chất lượng. Bạn có thể lựa chọn các loại sạc ắc-quy chính hãng, chất lượng Nhật Bản. Các sản phẩm sạc ắc-quy bao gồm cả các chế độ kiểm tra và cảnh báo tình trạng ắc-quy, tự ngắt khi đã nạp đầy,… Được thiết kế gọn nhẹ, thao tác sử dụng đơn giản. Bạn có thể mang theo cùng bộ đồ nghề sửa chữa cho những chuyến đi dài ngày.
Tham khảo các thương hiệu bình ắc-quy
Các dòng xe từ hãng thường sử dụng các thương hiệu như: Globe, GS, Yuasa. Ngoài ra, bạn có thể sử dụng các thương hiệu cao cấp khác như Shorai, Bosch, Batter Tender, Antigravity, Motobatt, Energizer, Mighty Max Battery, X-Rated từ Malaysia, ZPC,…
Bình ắc-quy thương hiệu cao cấp Battery Tender
Ngoài ra, bạn cũng có thể sử dụng các loại ắc-quy của thương hiệu chất lượng Việt Nam như Đồng Nai, Pinaco,…
Lựa chọn thương hiệu phù hợp với chi phí của bạn. Đồng thời cũng cần cân đối khả năng sử dụng, thể loại xe, dòng xe sử dụng. Với loại hàng mới chính hãng, bạn cầu chú ý đi kèm trong hộp là hướng dẫn sử dụng, giấy bảo hành và có thể có các tem dán chính hãng.
Với các thông tin trên, bạn có thể tự kiểm tra, bảo dưỡng, thay thế chiếc bình ắc-quy trên xe bạn. Theo dõi các hướng dẫn khác về các thiết bị điện trên xe máy tại Webike.
HBMT
Webike Việt Nam
Nguồn: DennisKirk – Ảnh: Internet
Tags: Bảo dưỡngbình ắc-quysửa chữathiết bị điệnxe máy